Lęk separacyjny to jeden z większych kryzysów emocjonalnych, z którymi mierzy się dziecko. W tym okresie niezastąpione jest wsparcie rodziców i ich ciągła obecność. W pewien sposób w uporaniu się z lękiem pomagają także ukochane pluszaki.
Czym jest lęk separacyjny i kiedy występuje?
Lęk separacyjny u dziecka bywa nazywany zaburzeniem, ale w pewnych momentach jest naturalnym etapem rozwoju. Najczęściej lęk separacyjny pojawia się w 9-11 miesiącu życia dziecka, ale może wystąpić wcześniej lub później. Każdy maluch ma własne tempo rozwoju, stąd trudno wyznaczyć dokładny termin pojawienia się lęku separacyjnego i czas jego trwania.
Dziecko odczuwające lęk separacyjny obawia się rozstania z rodzicem i gdy mama lub tata znika z pola widzenia, to maluch płacze, jest rozdrażniony i niespokojny. Dlatego też dziecko krok w krok podąża za rodzicem i nie chce się z nim rozstawać.
Skąd bierze się lęk przed rozstaniem? Czas pojawienia się lęku jest związany z większą mobilnością dziecka - maluch zaczyna raczkować lub chodzić i odkrywać świat. Jednocześnie u dziecka pojawia się obawa, że może ono się zgubić, a rodzic jest dla niego najważniejszą osobą na świecie. Dlatego w pewnym momencie rozwoju dziecko chce eksplorować świat, ale tylko wtedy, gdy mama lub tata są w zasięgu wzroku. Lęk separacyjny u rocznego dziecka jest koniecznym etapem rozwoju, przezwyciężenie tych obaw prowadzi do zwiększenia niezależności malucha.
Pluszaki a poczucie bezpieczeństwa
Miś lub pluszak staje się dla dziecka “obiektem przejściowym”. Nazwa ta może nie jest zbyt ładna, ale właśnie w taki sposób psychologowie określają przedmioty, które mają dla dziecka ogromne znaczenie i pozwalają uporać się z procesem oddzielenia od rodzica, najczęściej mamy. Ukochany pluszak niejako reprezentuje mamę, na niego przenoszona jest też część uczuć, które żywi dziecko. Jeśli mamy nie ma w pobliżu, to jej namiastkę stanowi właśnie miś lub pluszak, do którego maluch może się przytulić i poczuć bezpiecznie.
Dlatego tak ważne jest, by każde dziecko posiadało pluszaka, który będzie mógł mu towarzyszyć na spacerach, podczas snu i zawsze wtedy, gdy mamy lub taty nie ma w zasięgu wzroku. W pewnym stopniu zabawka potrafi więc łagodzić lęk separacyjny. W późniejszym etapie rozwoju ukochana zabawka staje się dla dziecka towarzyszem smutków i radości - przyjacielem, któremu można się zwierzyć z przeżywanych emocji i przemyśleń.
Lęk separacyjny - jak pomóc dziecku?
Okres lęku separacyjnego dla większości rodziców jest sporym wyzwaniem. Z dnia na dzień dziecko może zmienić swoje zachowanie i za wszelką cenę starać się być cały czas przy rodzicu. Nagle zwykłe wyjście do sklepu staje się problematyczne, nie mówiąc już o pozostawieniu dziecka pod opieką innej osoby. Rola rodziców w przezwyciężeniu lęku separacyjnego jest niezwykle ważna, ponieważ w tym momencie wykształca się styl przywiązania, który będzie ujawniał się w kontaktach z ludźmi w całym dorosłym życiu.
W jaki sposób pomóc dziecku, które odczuwa lęk separacyjny? Przede wszystkim należy zapewnić mu jak największe poczucie bezpieczeństwa i wyjaśniać, że maluch nie zostanie opuszczony. Kluczową kwestią jest konsekwencja rodzica w podtrzymywaniu więzi z dzieckiem. Jeśli rodzic obieca, że nie opuści dziecka, a następnie potajemnie wymknie się z domu, to maluch poczuje się oszukany, a obawy lękowe nasilą się.
Brak konsekwencji przejawia się również w reagowaniu na płacz dziecka - jeśli raz przychodzimy do dziecka, gdy ono płacze, a drugim razem ignorujemy zawodzenia, to u malucha również wzmocnią się obawy. Dlatego najlepsza pomocą, którą może dać rodzic, jest obecność zawsze wtedy, gdy dziecko jej się domaga. Jest to wymagające, może być nawet męczące, ale na pewno zaprocentuje w przyszłości i istnieje duża szansa, że kolejne lęki separacyjne będą miały mniejsze nasilenie. Oczywiście z czasem należy przyzwyczajać dziecko do krótkich i dłuższych nieobecności, ale trzeba robić to stopniowo.