Kiedy zaczyna się historia lalek? W jaki sposób zmieniały się lalki na przestrzeni kilkudziesięciu wieków? Kiedy lalka stała się zabawką i w jaki sposób się nią bawiono? Zapraszamy do krótkiej podróży w czasie.
Jak wyglądała pierwsza lalka?
Bardzo trudno jest ustalić, kiedy powstała pierwsza lalka. Jedni twierdzą, że lalki były obecne już w czasach prehistorycznych; inni, że za pierwsze lalki można uznać figurki znalezione w starożytnych egipskich grobowcach, a jeśli przyjmiemy, że “lalka” to przedmiot służący tylko do zabawy (a nie obiekt kultu), to trzeba uznać, że historia lalek zaczyna się w XVI wieku naszej ery.
Te pierwsze, starożytne lalki były najczęściej wykonane z gliny, drewna, kamienia lub skóry i przedstawiały dosyć realnie wizerunki kobiet. Co ciekawe - drewniane lalki sprzed naszej ery miewały już ruchome nogi i ręce. Starożytne laleczki bywały malowane, posiadały ubrania i czasem nawet drogocenne zdobienia. Dużo skromniej prezentowały się lalki średniowieczne, które służyły przede wszystkim celom religijnym.
Renesansowe lalki z papier mâché
Jak wspomnieliśmy wcześniej - lalka w dzisiejszym rozumieniu zabawki - pojawiła się w XVI wieku. To właśnie wtedy zaczęto produkować lalki na zamówienie. Ich korpus wykonywany był z tkaniny (szmaciany), natomiast głowa, ręce i nogi z nowo odkrytego tworzywa, czyli papier mâché.
Renesansowe lalki miały malowaną twarz i były ubierane w dosyć drogie tkaniny, nawiązujące w stylu do stroju właścicielki. Właśnie takie lalki uwiecznił Pieter Bruegel (starszy) na obrazie "Zabawy dziecięce" z 1560 roku. Dziewczynki bawiące się lalkami można odnaleźć w lewym dolnym rogu obrazu.
Luksusowe lalki biskwitowe
Wiek XIX nieco zmienił podejście do lalek - stały się one nie tylko zabawkami, ale także elementem dekoracyjnym i obiektem kolekcjonerskim. Nadal posiadały szmaciany korpus, ale ich główka była wykonywana z porcelany lub w wersji najbardziej luksusowej - z biskwitu (materiału matowego, który można nazwać nieszkliwioną porcelaną). Oczywiście twarz lalki była starannie malowana. Lalki biskwitowe były ubierane w bardzo bogate stroje.
Takie laleczki zamawiano dla dzieci, ale sposób zabawy nimi znacznie odbiegał od dzisiejszych norm. Lalki raczej towarzyszyły dziewczynkom, np. podczas spożywania posiłków czy czytania książek niż brały aktywny udział w zabawie. Nic w tym dziwnego, skoro były wykonane z bardzo delikatnego materiału, a jednocześnie ich cena była wysoka.
Lalki szmacianki
Po pewnym czasie wrócono więc do lalek szmacianek, które nazywane są też lalkami przytulankami. Zabawka wykonana w całości z miękkich materiałów była prawdziwą towarzyszką zabaw, a nie tylko obserwatorką. Ponadto była bezpieczna nawet dla małego dziecka.
Popularność lalek szmacianek nieodłącznie wiąże się też z sytuacją polityczną i gospodarczą. W trudnych wojennych okresach szmaciane laleczki były najwyższym luksusem, na który mogli pozwolić sobie rodzice. A jak jest dzisiaj?
Lalki szmacianki wróciły do łask z kilku powodów. Przede wszystkim to miękkie zabawki, do których dzieci mogą się przytulać. Ponadto szmaciane laleczki tworzone są na podobieństwo dziewczynek, a nie dorosłych kobiet i dlatego nie wytwarzają u maluchów wyidealizowanych wzorców kobiecej urody. Współczesne szmacianki - takie jak nasze - wykonywane są z nowych, nieuczulających materiałów i nie posiadają twardych elementów, które mogłyby odpaść. Ich oczy, noski, uśmiechy haftowane są nicią. Są bezpiecznymi zabawkami dla dzieci już od pierwszego dnia życia, co zostało potwierdzone certyfikatem.